Op dit moment van jaar schijnt het bijna traditioneel voor waarnemers te zijn om na te denken over de eeuwenoude kwestie van de oorsprong van de Ster van Bethlehem. De verschijning van de ‘ster’ 2000 jaar geleden is waarschijnlijk één van de bekendste gebeurtenissen die geregistreerd zijn aan de sterrenhemel. Maar zal er deze Kerst ook een heldere ‘ster’ zichtbaar zijn aan de hemel? Wie weet..
Veel planetariums tonen met Kerst de nachtelijke sterrenhemel van ongeveer 2000 jaar geleden. Toen verscheen namelijk de Ster van Bethlehem aan de hemel. Maar wat was de Ster van Bethlehem? Was het een heldere komeet, een supernova of betrof het een nauwe samenstand of bedekking van planeten?
In het jaar 7 voor Christus vond er verschillende conjuncties plaats tussen Jupiter en Saturnus. De eerste conjunctie vond eind mei plaats, de tweede in september en de laatste conjunctie in begin december. De twee gasplaneten stonden in alledrie de gevallen in het sterrenbeeld Vissen (Pisces). Omdat de twee planeten sindsdien nooit meer twee maandiameters bij elkaar zijn gekomen aan de hemel, was het in die tijd een erg belangrijke gebeurtenis, zowel voor astronomen als astrologen.
In het jaar 6 voor Christus vond er een samenstand plaats tussen Jupiter, Saturnus en Mars, ook in het sterrenbeeld Vissen (Pisces). De schijnbare afstand tussen de planeten bedroeg slechts 8°. Het was een zeer bijzondere gebeurtenis, want een samenstand tussen de drie planeten vindt maar eens in de 800 jaar plaats.
In maart in het jaar 5 voor Christus zagen Chinese astronomen een enorme supernova het sterrenbeeld Capricornus. De supernova was ruim 70 dagen zichtbaar aan de hemel. De supernova in het sterrenbeeld Capricornus bevond zich een 40° van de ecliptica en zou ongeveer op dezelfde plaats aan de hemel zijn gebleven.
Tevens namen Chinese astronomen twee kometen waar in de jaren 5 en 4 voor Christus. De eerste komeet had een duidelijk waarneembare staart en was tevens met gemak met het blote oog te zien, de tweede komeet was zwakker. Voor astronomen in Perzië en het Romeinse Rijk waren kometen brengers van onheilstijdingen. Het is daarom bijna uitgesloten dat een komeet de geboorte van Christus zou aankondigen.
Op 19 mei, in het jaar 3 voor Christus vond er een nauwe samenstand plaats tussen Saturnus en Mercurius. De schijnbare afstand bedroeg slechts 40 boogminuten. Op 3 juni vond er tevens een superieure samenstand plaats tussen Saturnus en Venus; de planeten waren slechts 7 boogminuten van elkaar verwijderd. Ruim 2 maanden later, op 12 augustus, bedroeg de onderlinge afstand tussen de planeten Jupiter en Venus slechts 4 boogminuten! Zij waren als één heldere ster te zien met het blote oog.
Op 17 juni in het jaar 2 voor Christus vond de volgende conjunctie plaats tussen Jupiter en Venus in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). De conjunctie vond plaats in de avonduren en was zichtbaar als een zeer heldere ster, van waarschijnlijk magnitude -5. Volgens verschillende berekeningen overlapten de twee planeten elkaar zelfs. Er bestaat dus een grote kans dat de Ster van Bethlehem een bedekking van Jupiter en Venus betrof. Na dat jaar zijn er nog verschillende samenstanden te zien geweest aan de hemel, maar geen van deze wordt als ‘kandidaat’ beschouwd voor de Ster van Bethlehem.
Astronomen zijn nu ook in afwachting van een supernova. De ster in kwestie is T Pyxidis en bevindt zich in het sterrenbeeld Kompas (Pyxidis), een sterrenbeeld dat alleen aan het zuidelijk halfrond goed waarneembaar is. In de Verenigde Staten staat het sterrenbeeld erg laag aan de hemel. Gezien vanuit de staten Philadelphia, Indianapolis en Denver, bereikt het sterrenbeeld een maximaal een hoogte van 18° boven de zuidelijke horizon.
In afwachting van een supernova…
T Pyxidis staat op ongeveer 6000 lichtjaar van de aarde. T Pyxidis is samengesteld uit een dichte witte dwerg en een dichte metgezelster. Deze ster maakt deel uit van een zeer bijzondere groep sterren, bekend onder de ND-nova’s. Meestal wordt de moeilijkere naam recurrente novae gebruikt. Het zijn sterren die meer dan één uitbarsting krijgen. Een mooi voorbeeld is T Pyxidis. De ster heeft tot nu toe vijf keer een nova-uitbarsting gehad. Dat gebeurde in 1890, 1902, 1920, 1944 en 1967. Tijdens de eigenlijke uitbarsting stijgt de helderheid van de nova binnen één dag met 7 tot 9 magnitude. Hierna blijft de helderheid korte tijd hetzelfde. Soms wordt de ster zelfs wat zwakker. Astronomen wachten momenteel geduldig op de volgende uitbarsting.
Niemand weet precies waarom T Pyxidis een lange tijd stil is gebleven, maar de algemene consensus is dat het een dikke deklaag van kernbrandstof op zijn oppervlak tijdens de afgelopen 20 jaar geaccumuleerd kan hebben. Als dat gebeurt is, barst de ster uit en staat er voor astronomen en waarnemers aan het zuidelijk halfrond een waar spektakel te wachten!
Wie weet? Misschien krijgen we deze Kerst onze ‘eigen’ Ster van Bethlehem.
Bron: SPACE.com & AstroVersum