Op het GLAST-symposium in Palo Alto in de Amerikaanse staat Californië zijn deze week de resultaten van observaties van de gammasatelliet Integral (van Europese makelij) en het HESS-observatorium, voor onderzoek naar hoogenergetische gammastraling, gepubliceerd. De satelliet en het observatorium hebben onder andere gammastraling uit de wijde omgeving van pulsars en de open sterrenhoop Westerlund 2 en neutronensterren die verstopt zitten in koude stof- en gaswolken waargenomen.
De Europese satelliet Integral ontdekte een tijd geleden röntgen- en gammastraling die afkomstig waren van neutronensterren die razendsnel rond reuzensterren draaien, maar slecht waarneembaar zijn doordat de reuzenster gehuld is in een wolk van stof en gas. Deze wolk is veroorzaakt door sterrenwind. Sterrenwind is de gasmassa die door sommige sterren wordt uitgestoten. Het is analoog aan de zonnewind, die de zon uitstoot. Reuzensteren zijn vaak omgeven door een sterrenwind, die ervoor zorgt dat de sterren een miljard maal meer materie verliezen dan de zon in ons zonnestelsel. Als er een sterrenwind in de nabije omgeving van een ster is, heeft deze veel invloed op de evolutie van de ster en de omgeving daarvan. De wind wordt veroorzaakt door de druk die de vaste stofdeeltjes ondervinden van het licht van de zeer heldere ster.
Het observatorium HESS (liggend in het Afrikaanse land Namibië) ontdekte hoogenergetische gammastraling dat afkomstig was uit de open sterrenhoop Westerlund 2 en tientallen lichtjaren grote wolken van gammastraling rondom pulsars. Bij de eerste ontdekking is de gammastraling het gevolg van krachtige schokgolven in sterrenwinden en bij de tweede ontdekking is de straling ontstaan door de interactie van snel bewegende fotonen en elektronen rondom sterren.
Het GLAST-symposium is een onderdeel van een grootschalig onderzoek naar gammastraling in het universum. In september 2007 wordt de Gamma-ray Large Area Space Telescope en daarmee hopen wetenschappers meer te weten te komen over gammaflitsen, een heftige uitbarsting van hoog energetische gammastraling en duurt van enkele milliseconden tot enkele minuten. Tijdens de flits is de energie uitstoot honderden malen meer dan de straling die afkomstig is van een supernova-uitbarsting.
Tot 2003 waren de flitsen een mysterie in de astronomie, maar sinds die tijd worden ze geassocieerd met hypernova-explosies. De eerste flitsen werden eind jaren zestig waargenomen door militaire kunstmanen. Doel van die satellieten was het waarnemen van kernexplosies op aarde, waar gammastraling bij vrij kwam. Door die satellieten werd ontdekt dat er in het heelal ook zulke straling werd waargenomen, maar dan vele malen heviger. Gammastraling vanuit de ruimte kan alleen door satellieten worden waargenomen, daar deze straling door de atmosfeer wordt geabsorbeerd.
GLAST zal een geheel nieuw licht werpen op het onderzoek naar hoge energieën in het heelal. GLAST kan namelijk golflengtes opvangen tot 20 miljoen elektronvolts. Een ander onderdeel van de sonde kan zelfs tot vele tientallen miljarden elektronvolts observeren. Zo hopen wetenschappers de vraag te beantwoorden of de snelheid van het licht in vacuüm overal gelijk is. De sonde kan verder ook antwoord geven op de vraag of er meer ruimtelijke dimensies aanwezig zijn in het universum.
Bron: NASA / GLAST-symposium