De tijdelijke toename in helderheid van een voorheen onopvallende ster in het sterrenbeeld Cassiopeia heeft geleid tot controverse onder astronomen. De ster nam eind oktober in de loop van ruim een week een factor veertig in helderheid toe, om in november weer in hetzelfde tempo zwakker te worden.
Over de mogelijke oorzaak van dit tot nu toe mysterieus gebleven verschijnsel – dat de voorlopige aanduiding Var Cas 06 heeft gekregen – wordt druk gespeculeerd. Maar mogelijke verklaringen roepen ook weer nieuwe vragen op.
De helderheidstoename werd ontdekt door Akihiko Tago, een 74-jarige Japanse amateurastronoom die al meer dan veertig jaar lang de sterrenhemel fotografeert. Door kort na elkaar gemaakte opnamen met elkaar te vergelijken, hoopt hij veranderingen en nieuwe objecten aan de sterrenhemel te ontdekken. Tago mag zich inmiddels de medeontdekker van enkele kometen noemen en heeft ook enkele nova’s (sterren die onverwachts opvlammen) ontdekt.
Tago meende eind oktober in eerste instantie weer een nova te hebben gevonden: een voorheen lichtzwakke ster die als gevolg van een explosie aan het oppervlak plotseling helderder wordt. Maar daarvoor bleek de helderheidstoename toch te gering en verliep de helderheidsafname te snel. Ook het spectrum wees niet op dat van een (dwerg)nova.
Het kwartje leek te vallen toen bleek dat de positie van de ster overeenkwam met die van een al eerder langer bekende, lichtzwakke ster: nummer GSC 3656-1328. Maar deze ster is van een type dat niet verwacht wordt op te vlammem en heeft in het verleden – voor zover bekend – ook geen tekenen van veranderlijkheid vertoond.
De Poolse astronoom Macciej Mikolajewski suggereerde als eerste dat de ster helderder wordt doordat een heel lichtzwakke ster op de voorgrond er precies voor langs schoof. De gravitatieveld van de onzichtbare ster fungeerde als lens, die het licht van de achtergrondster afboog en concentreerde. Dit microlens-effect is bij meerdere sterren waargenomen, maar die stonden heel ver weg. De kans dat het optreedt bij een vrij nabije ster is uiterst klein. Met name de Canadese astroom Doug Welch meent dat eerst de ster GSC 3656 zelf nog maar eens beter bestudeerd moet worden.
Voor Akihiko Tago maakt de uitkomst niet zoveel uit. Hij heeft ofwel de meest nabije microlens ontdekt, ofwel een nieuw soort veranderlijke ster dat zich precies voordoet als een ‘echte’ microlens en het onderzoek daaraan dus wel eens flink zou kunnen bemoeilijken.
De opvlamming was rechts van (het midden van) de rechterpoot