Gasplaneten zoals Jupiter. We vinden het aparte gevallen, maar ze zijn in overvloed in het universum. In ons zonnestelsel hebben we ook een grote gasplaneet: Jupiter. Samen met zijn grotere en warmere broertjes en zusjes vormt de grootste planeet van ons zonnestelsel zo’n tachtig á negentig procent van de planeten die wij tot nu toe ontdekt hebben en kennen. Maar misschien zijn deze gasachtige, met stormen in de atmosfeer bezaaide planeten die zorgen voor veel vragen toch niet zo saai. Herbergen ze leven?
Jupiter, de grootste planeet van ons zonnestelsel. Heeft tientallen manen, waaronder één hele bijzondere: Europa. Europa is een maan van bijna 3200 kilometer en bezit een dikke ijslaag met delen die steeds weer smelten en bevriezen. Waar ijs is, is water, dat is waarschijnlijk ook jouw veronderstelling. Wetenschappers denken dat er een tientallen kilometers diepe oceaan met vloeibaar water onder de dikke ijslaag van de Joviaanse bevindt, die meer water bevat dan alle oceanen bij elkaar op onze planeet. En waar water is, is leven?
Wanneer je een gat boort in de dikke ijslaag van Europa en vele kilometers naar beneden gaat, naar de bodem van de oceaan, is de kans groot dat je zogenaamde ‘black smokers’ tegenkomt. Black smokers, dat zijn vulkanische schachten in de oceaanbodem van de aarde. Hieruit komen warme gassen naar boven. Deze black smokers bruisen op onze planeet van het leven, dus misschien is dat op Europa ook wel het geval. Hebben de meest uiteenlopende organismen zich in deze black smokers gevestigd op de maan van Jupiter? Of dat ook daadwerkelijk het geval is, dat moet de toekomst uitwijzen. Naar mijn mening kan er niet snel genoeg een sonde op Europa afgestuurd worden!
We gaan terug naar het oppervlak van Europa. Op 128 lichtjaar, ofwel 1.210.973.500.490.342 kilometer, verder schittert een ster zoals de zon. In het sterrenbeeld Eridanus staat de ster HD 28185. Om deze ster, die bijna een exacte kopie is van de zon, draait voor zover we weten één planeet, HD 28185 B genaamd. Deze gasplaneet bevindt zich in de leefbare zone en draait in ongeveer 380 dagen om zijn moederster. De afstand tussen de moederster en HD 28185 B is bijna precies hetzelfde als de afstand tussen de aarde en de zon: 1,03 Astronomische Eenheden, terwijl de afstand tussen onze planeet en ster 1,0 Astronomische Eenheden bedraagt.
De gasplaneet heeft een massa die 5,7 keer zo groot is als de massa van planeet Jupiter uit ons eigen zonnestelsel. HD 28185 B heeft gigantische oceanen die bestaan uit water, maar omdat het een gasplaneet zijn deze oceanen niet vloeibaar. Het water vormt namelijk wolken van kristal, die de atmosfeer van deze gasplaneet overheersen.
Rechtsboven op de artistieke impressie zie je twee objecten: manen. Deze manen zijn nog niet waargenomen, maar als we er vanuit gaan dat de planeet veel weg heeft van ‘onze’ Jupiter en Saturnus heeft HD 28185 B één of meerdere manen. De gasplaneten Jupiter en Saturnus hebben samen al meer dan honderd manen, terwijl er zoveel manen zijn dat we het exacte aantal nooit precies zullen weten. Dus waarom zou HD 28185 B geen groot aantal manen hebben?
De kans is groot dat HD 28185 B dus ook manen heeft. Dit zullen dan naar alle waarschijnlijkheid rotsachtige werelden betreffen, zoals Ganymedes, Europa, Io en Callisto van planeet Jupiter. Maar omdat HD 28185 B vele malen groter is dan Jupiter en dus ook grotere objecten kan aantrekken, kan de gasplaneet in het verleden een rotsachtige wereld hebben aangetrokken, zoals de aarde. Als een maan met een diameter die ongeveer gelijk is aan die van onze planeet om HD 28185 B draait, dan zal ie net zoals andere manen in ons zonnestelsel wel een atmosfeer hebben. En omdat de afstand tussen de zon en de aarde en deze maan en zijn zonachtige moederster ongeveer even groot is, zullen er ook wel oceanen ontstaan zijn, toch?
Stel je voor, een tweede aarde die draait rond een planeet zoals Jupiter. Helaas is onze technologie nog niet zo goed om deze manen te kunnen ontdekken, dus we moeten nog even wachten. Maar als deze manen dan eindelijk ontdekt kunnen worden en ook daadwerkelijk worden ontdekt, hebben we dan met objecten te maken die leven kunnen herbergen? Oceanen, een atmosfeer, een ster zoals de zon, een temperatuur van rond de 0 graden Celsius. Klinkt aangenaam.
Het zal nog wel een aantal jaren duren voordat we dit soort kleinere hemellichamen kunnen ontdekken. Maar wie weet zijn er wel meerdere manen die draaien rond planeten zoals Jupiter waar het aangenaam is voor organismen. Naast Jupiters maan Europa zijn deze manen dan ook kandidaat voor het herbergen van leven.
Voordat we deze manen kunnen waarnemen met telescopen in de ruimte en op aarde kunnen we natuurlijk gewoon verdergaan met het zoeken naar leven elders in het heelal. Astronomen kunnen Gliese 581 C nog een keer onderzoeken of een andere kandidaat voor het zijn van een ’tweede aarde’, maar we kunnen het ook dichter bij huis zoeken. Op Mars bijvoorbeeld, waar we al jaren onderzoek doen naar het verleden en al verschillende aanwijzingen voor vloeibaar water hebben gevonden. Misschien dat de Marsrover Opportunity iets bijzonders gaat ontdekken in de Victoriakrater?
Of we sturen een ruimtesonde naar Europa. De Europa Ocean Explorer, lijkt je dat niet iets? Een hoofdsonde boord een gat in een deel van de dikke ijslaag van Europa, waar het ijs op dat moment aan het smelten is, en laat vervolgens een kleine sonde los in de oceaan. Deze ‘zwemt’ naar de bodem en zoekt daar naar, daar zijn ze weer, black smokers. Zitten daar microben te wachten op ons om ontdekt te worden?
Een andere mogelijkheid is om een sonde naar Saturnus’ maan Titan te sturen. Dat duurt wel weer een aantal jaren voordat ie aankomt bij ‘de jonge aarde’, maar de landing van de Huygens sonde was al een groot succes, terwijl die missie maar een paar uur duurde. Stel je voor, een rover zoals de Marsrovers Spirit en Opportunity en Spirit op Titan, een Titanrover! Of we gaan verder kijken, op Neptunus’ maan Triton, waar sneeuw aanwezig is.
Maar goed, het kost veel geld en veel tijd. Ook al kan het nog lang duren, er komt ooit een dag dat we buitenaards leven ontdekken. Wat er dan gebeurd? Dat weten we niet. Het zou de heftigste ontdekking ooit zijn en het kan veel gevolgen met zich meeslepen, ook nare. Het kan morgen gebeuren, dat we leven ontdekken op een ander hemellichaam, maar ook pas over honderden jaren. Met Gliese 581 C zaten we in de buurt, maar er zijn nog zoveel andere sterren en planeten in het universum. Ontelbaar veel planeten zelfs. Dan kan het toch niet waar zijn dat onze, relatief kleine, blauwe planeet het enige object is waar leven aanwezig is?