Een team astronomen van de universiteit in Santa Barbara in de Amerikaanse staat Californië hebben het kleinste sterrenstelsel op een grote afstand ooit ontdekt. De unieke vondst betreft een klein dwergstelsel dat ruim honderd keer zo klein is als onze Melkweg en die zich op een afstand van meer dan zes miljard lichtjaar bevindt. Het stelsel is het kleinste object dat ooit op zo’n enorme afstand is waargenomen en is gedectecteerd met de hulpende hand van Moeder Natuur.
We hebben geloof ik de voorouders van de dwergsterrenstelsels die zich in de buurt van het melkwegstelsel bevinden gevonden, verklaarde astronoom Tommaso Treu. “We zagen net zoveel detail in dit sterrenstelsel als in dwergstelsels die zich bevinden in de Virgo Cluster, een grotere groep sterrenstelsels op een afstand van zo’n 50 miljoen lichtjaar.
Gedetailleerde opnamen van NASA’s Hubble Space Telescope en de Keck Telescope op het Amerikaanse eiland Hawaii gebruikten astronomen om meer te weten te komen over dit unieke, kleine stelsel, dat werd ‘vergroot’ door een zogenaamde ‘zwaartekrachtlens’. Een zwaartekrachtlens is een benaming voor een verschijnsel waarbij een zeer sterk zwaartekrachtsveld het licht van een ver voorwerp kan afbuigen. Onder andere grote sterrenstelsels en een zwarte gaten in het heelal dienen als zo’n lens. Het licht wordt dan op dezelfde manier als in een lens van glas afgebogen.
In het geval van clusters kunnen bijzondere lichtbogen ontstaan: de vervormde beelden van ver verwijderde sterrenstelsels in het heelal. Het bestaan van deze lenzen volgt uit de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein. Einstein had zelf gedacht dat het effect nooit waargenomen zou worden, omdat de kans op het vormen van deze lenzen heel erg klein is. In de loop der jaren zijn er echter honderden ontdekt. Door onderzoek aan zwaartekrachtlenzen kan men meer leren over de verdeling van donkere materie in het heelal.
Een bijzondere lichtvorm die kan optreden door een zwaartekrachtlens is de Einsteinring. Een Einsteinring, ook wel Chwolsonring genoemd, is een ring van licht die aan de hemel te zien is met een goede telescoop, zoals de Hubble Space Telescope. De ring wordt veroorzaakt door een zwaartekrachtlens. Het licht van een zeer verre bron buigt door de zwaartekracht om een sterrenstelsel (de gele objecten in de afbeelding hieronder) heen. Als de verre lichtbron, het sterrenstelsel en de waarnemer bij de aarde op één lijn staan is in sommige gevallen een ring waarneembaar, in plaats van een puntvormig object dat in de afwezigheid van de lens zichtbaar zou zijn.
In dit geval was de aanwezigheid van een massief sterrenstelsel op de voorgrond de oorzaak van de vorming van de zwaartekrachtlens. Het op dit moment nog naamloze sterrenstelsel (vooruit dan, de naam is SDSS J0737+3216) werd met behulp van deze natuurlijke lens tien keer zo helder en tien keer zo groter als normaal het geval is. Eerder verraadden grote sterrenstelsels al het bestaan van verschillende kleine dwergstelsels, maar nog nooit vonden astronomen het bewijs voor de aanwezigheid van een dwergstelsel op zo’n grote afstand.