Mars lijkt een kalme en verlaten planeet te zijn, maar dat is volgens wetenschappers de stilte voor de storm. Zij denken namelijk dat er momenteel iets gaande is onder het Martiaanse oppervlak. De grootste vulkaan van ons zonnestelsel, Olympus Mons, werd eerder als ‘uitgestorven’ verklaard, maar er bestaat een reële kans dat de 24 kilometer hoge supervulkaan tot uitbarsting gaat komen. Een recentelijk uitgevoerd onderzoek naar vulkanen op het Amerikaanse eiland Hawaï in combinatie met met foto’s van onze buurplaneet Mars wijzen erop dat de drie grootste vulkanen op Mars niet uitgestorven zijn, maar alleen slapen.
Onder meer Hawai is op aarde ontstaan dankzij vulkanen die tot uitbarsting kwamen toen de aardkorst over een zogenaamde ‘hotspot’ gleed – een pluim van stijgend magma, verklaarde Jacob Bleacher, wetenschapper aan de Staatsuniversiteit in Arizona en NASA’s Goddard Space Flight Center in de Verenigde Staten. “Ons onderzoek suggereert dat precies het tegenovergestelde gebeurd op de rode planeet Mars; de hotspot zou onder het Martiaanse oppervlak bewegen. Wanneer deze zich weer precies onder Olympus Mons bevindt kan deze op explosieve wijze gaan uitbarsten.” Bleacher en zijn collega’s hebben de resultaten van hun onderzoek enkele dagen geleden gepubliceerd in het magazine Journal of Geophysical Research.
De grootste vulkaan op aarde, Mauna Loa, heeft een diameter van bijna 100 kilometer, terwijl de grootste vulkaan op Mars maarliefst 550 kilometer breed is! Daarnaast zijn er in de Martiaanse regio Tharsis verschillende vulkanen te vinden die een diameter hebben van ongeveer 300 kilometer. Ondanks de aanwezigheid van vele grote vulkanen op Mars hebben wetenschappers nog nooit de uitbarsting van een Martiaanse vulkaan kunnen waarnemen, omdat de vulkanen al twee miljoen jaar niet tot uitbarsting zijn gekomen en daardoor uitgestorven leken te zijn.
Hoewel, het schaarse aantal inslagkraters in de buurt van drie vulkanen in Tharsis bezit materiaal dat mogelijk gevormd is bij recente vulkanische activiteiten, al deden beelden van ESA’s Mars Express anders vermoeden. Lavastromen tonen aan dat deze recente uitbarstingen ervoor hebben gezorgd dat het magma kon ontsnappen door grote barsten aan de zijkanten van de vulkanen en vervolgens in de vorm van een ketting richting het noordenoosten over het Martiaanse oppervlak stroomde. Bleacher liet weten dat zijn team totaal geen link konden leggen tussen de Aardse vulkanen en de vulkanen op onze buurplaneet.
Uit nieuwe foto’s van NASA’s ruimtesondes Mars Odyssey en Mars Global Surveyor en ESA’s Mars Express blijkt dat de drie vulkanen in het Martiaanse gebied in een gelijkaardige formatie staan. De onderzoekers konden aan de hand van de duidelijke stroomrichtingen bepalen hoe lang het geleden een eruptie voor het laatst heeft plaatsgevonden. Tijdens deze vulkanische activiteit sijpelde magna via barsten in de buitenkant van vulkanen naar buiten en vormden vervolgens tunnels. Hoe gladder de tunnel, hoe eerder de vulkaanuitbarsting heeft plaatsgevonden. De jongste tunnels zijn de vinden in de buurt van de meest noordelijk gelegen Martiaanse vulkaan, Ascraeus Mons, terwijl de oudste tunnels te vinden waren in de buurt van de meest zuidelijk gelegen vulkaan, Arsia Mons.
De onderzoekers denken dat de hotspots onder het oppervlak van Mars bewegen, maar er is mogelijk nog een alternatieve verklaring voor de slapende vulkanen. Volgens wetenschappers kan de magna ook verspreid zijn onder Mars’ oppervlak, wat te vergelijken is met rook dat tegen een plafond aan slaat. “In ieder geval is één ding zeker: de vulkanen op Mars zijn niet uitgestorven en kunnen altijd nog tot uitbarsting komen,” zei Bleacher tot slot.
De grootste vulkaan op aarde is ongeveer even groot als Pavonis Mons.