Studenten sterrenkunde aan de Universiteit Leiden hebben een exoplaneet, een planeet buiten ons eigen zonnestelsel, ontdekt. Het hemellichaam, net zo groot als Jupiter, draait in tweeeneenhalve dag om een ster die veel op onze zon lijkt. De afstand tot de ster is zo klein dat het aan het oppervlak van de planeet meer dan 1000 graden heet is. De voorlopige naam van het object is OGLE2-TR-L9. Het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd in het Europese wetenschappelijke tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
De ontdekking is door drie Leidse studenten gedaan tijdens een onderzoek in het kader van hun Bachelor-studie sterrenkunde. Zij beproefden een methode om automatisch de helderheidsfluctuaties van duizenden sterren te onderzoeken. Een van deze sterren blijkt eens per 2.5 dag gedurende twee uur een procent zwakker te worden. Dit fenomeen wordt veroorzaakt doordat een donker object zo groot als Jupiter, waarschijnlijk een planeet, regelmatig voor de ster langs beweegt en zo een gedeelte van het sterlicht verduistert.
Volgens professor Snellen, de begeleider van het onderzoek, kwam deze ontdekking als een complete verrassing. “Eigenlijk was het onderzoekproject bedoeld om de studenten het ontwikkelen en toepassen van zoek-algoritmes te leren. Dat ging zo voortvarend dat ze deze op een nog niet onderzocht gegevensbestand hebben losgelaten. Toen kwamen ze ineens met de lichtcurve van deze ster aanzetten!”
De studenten, Meta de Hoon, Remco van der Burg en Francis Vuijsje, zijn super-enthousiast. “Om zoveel sterren automatisch te onderzoeken heeft de computer meer dan duizend uur gerekend. Het is natuurlijk fantastisch als daar uiteindelijk zulke mooie resultaten uitkomen”, zegt Remco. “Nu is het zaak om de planeet binnenkort opnieuw te gaan onderzoeken. Met behulp van spectra, genomen met grote telescopen in Zuid-Afrika en Chili, zal de massa van het donkere object worden bepaald, om zo onomstotelijk te bewijzen dat het hier om een echte planeet gaat”, vervolgt Meta.
Het is nog steeds niet mogelijk om planeten rond andere sterren direct waar te nemen, maar de invloed van grote gasreuzen op hun moederster is wel meetbaar, en het bestaan van exoplaneten daarmee aangetoond. Doordat zo’n planeet om zijn ster draait ‘wiebelt’ de ster op en neer, wat met heel precieze snelheidsbepalingen gemeten kan worden. Zo’n 250 exoplaneten zijn op deze wijze ontdekt, terwijl de planeten zelf niet zijn gezien. Een veel interessantere manier om exoplaneten te bestuderen is via een planeetovergang. Als het baanvlak van een planeet zo geori�¿½nteerd is dat vanaf de aarde gezien de planeet voor de ster langs beweegt, dan zal de planeet een klein stukje van de ster verduisteren. Deze ster zal daarom gedurende de planeetovergang een klein beetje zwakker lijken. Zo kan men veel over de planeet te weten komen, zoals zijn massa, grootte en dichtheid. Deze grootheden geven inzicht in de interne structuur van de planeet. Ook maakt een planeetovergang atmosfeerstudies mogelijk. Zo is er voor een planeet al het voorkomen van natrium, zuurstof en koolstof aangetoond, en is de temperatuur van de atmosfeer bepaald. Er zijn nu zo’n 20 planeetovergangen bekend.