ASTRON opent nieuwe controlekamer voor radiotelescoop

  • Bericht auteur:
  • Berichtcategorie:Geen categorie

Op 6 december opent ASTRON met een korte ceremonie haar nieuwe Radio Observatory Control Room in Dwingeloo. Vanuit deze Control Room worden de sterrenkundige waarnemingen van zowel de LOFAR als de Westerbork radiotelescoop gecoördineerd. De operationele activiteiten voor beide radiotelescopen, waarvan de mogelijkheden elkaar uitstekend aanvullen, zijn geïntegreerd in de Radio Observatory van ASTRON – oftewel de Radiosterrenwacht.

De Radiosterrenwacht, sinds 1970 verantwoordelijk voor het beheer van de Westerbork Synthese Radio Telescoop, zal nu ook een hoofdrol gaan spelen bij het behalen van het maximale astronomische rendement uit de supertelescoop LOFAR. Hiervoor moest een aantal uitgekiende aanpassingen van de werkwijze worden doorgevoerd, omdat LOFAR heel anders gebruikt gaat worden dan de WSRT.

Als één van de eerste stappen heeft de Radiosterrenwacht na de zomer het beheer van LOFAR Core Station 1 overgenomen van het technische ontwikkelteam. De eerste antennes van LOFAR zijn inmiddels volledig in werking, en worden volop gebruikt om astronomische beelden te genereren. De Radiosterrenwacht bouwt vanaf nu ervaring op met operationele activiteiten en beheer. Ook kan worden gezorgd dat de contacten met de toekomstige gebruikers zo intensief mogelijk zijn. De astronomen kunnen direct hun bevindingen uit testen rapporteren, en er kan tijdens de wisselende omstandigheden gedurende de bouw van LOFAR zo goed mogelijk op hun wensen worden ingespeeld. De Radiosterrenwacht wordt zo de makelaar tussen de astronomen en de ingenieurs.

LOFAR zal bestaan uit minstens 36 stations met in totaal vele duizenden antennes, die in de komende paar jaar in het noordoosten van Nederland zullen worden geïnstalleerd. Het centrale gebied van de LOFAR antennes ligt bij Exloo in Drenthe. Via glasvezelverbindingen worden de de opgevangen signalen voor centrale verwerking en combinatie gevoerd naar de supercomputer Stella op het rekencentrum van de Universiteit Groningen. Er is in Duitsland, Engeland, Frankrijk, en Zweden reeds financiering gevonden voor uitbreiding van LOFAR met stations in die landen; in verschillende andere Europese landen bestaat eveneens grote belangstelling voor deelname. Het eerste “Europese station”, gefinancierd door het Duitse Max-Planck-Institut fuer Radioastronomie, staat reeds in Effelsberg (in de Eifel ten zuiden van Bonn).

De Radiosterrenwacht opereert dus nu twee vooraanstaande radiotelescopen in de wereld vanuit 1 controlekamer. De Westerbork telescoop is met zijn herhaaldelijk gemoderniseerde ontvangers en gespecialiseerde electronica wereldwijd in trek voor onder andere onderzoek naar pulsars, en naar neutraal waterstofgas in sterrenstelsels. De LOFAR telescoop biedt een grote verruiming van het frequentie-bereik, wat naadloos aansluit op dat van de Westerbork telescoop. LOFAR zal astronomen uit de hele wereld aantrekken, die staan te trappelen om met de nieuwste ICT technieken in dit nog nauwelijks ontgonnen frequentie-bereik zeer divers onderzoek te doen, van hoog-energetische fenomenen in de bovenste lagen van de Aardatmosfeer, via de nabije planeten, helemaal tot aan de zeer ver verwijderde eerste sterren en melkwegstelsels die zich vormen op de vroegst waarneembare tijden in het heelal.

LOFAR is niet alleen een radio-telescoop maar een innovatief sensornetwerk waarin, naast de antennes voor astronomisch onderzoek, ook sensoren voor onderzoek in de geofysica en precisie landbouw zijn opgenomen.