2007 was een recordbrekend jaar voor de astronomie. Astronomen ontdekten onder meer het stelsel dat de meeste planeten van alle tot nu toe ontdekte zonnestelsels bevat, klokten de snelste stromen van materie, en stuitten op het grootste gat in het universum dat tot nu toe werd gedetecteerd. Ook werden ze verrast door enkele eigenaardigheden in het immens grote heelal, zoals een ster met een komeetachtige staart en een mysterieuze uitbarsting van radiostraling, waarvan de bron nog steeds niet is achterhaald.
‘Alien worlds’
Veel van de meest noemenswaardige bevindingen van 2007 hebben iets te maken met planeten die draaien om een andere ster, inclusief een zonnestelsel waarin maarliefst vijf planeten werden ontdekt – het meest bevolkte planetenstelsel dat bekend is na ons zonnestelsel. Dit is een meting van hoe ver de astronomie is gevorderd in de laatste jaren, want twaalf jaar geleden was er zelfs nog geen één planeet ontdekt in de buurt van een andere zonachtige ster. Op dit moment weten we al lange tijd dat niet alleen ons zonnestelsel meerdere planeten bevat, nu er al bijna 250 exoplaneten zijn ontdekt.
De Hubble Space Telescope detecteerde wat sommige wetenschappers interpreteerden als een teken van de aanwezigheid van water in de atmosfeer van een exoplaneet, hoewel de betreffende schroeiende, hete gasreus naar alle waarschijnlijkheid geen leven kan bezitten. Astronomen claimden dat een andere pas ontdekte planeet, die de naam Gliese 581c kreeg, zich op de juiste afstand van zijn moederster bevond om vloeibaar water te bezitten, wat mogelijk levensvormen kan herbergen. Verdere onderzoeken toonden echter aan dat de ‘bewoonbare’ wereld te warm was om water te bezitten op zijn oppervlak, maar een meer verafgelegen planeet in hetzelfde zonnestelsel zou wél de juiste temperatuur kunnen hebben. Ook ontdekten astronomen een planeet waar maarliefst vier sterren overdag aan de hemel stralen.
Zwarte gaten
Zwarte gaten waren eveneens een bron van fascinerende ontdekkingen in 2007. Wetenschappers vonden eindelijk het bewijs voor het bestaan van de bron van niet plausibele energieke deeltjes, die continu vanuit de ruimte op de aarde neerdalen. Nieuwe observaties suggereerden dat deze mysterieuze hoog-energieke kosmische stralen afkomstig zijn uit de omgeving van reusachtige zwarte gaten, die een miljoen of miljard keer zo massief zijn als onze zon. Maar tegelijkertijd beredeneerde een team van fysici dat zwarte gaten niet bestaan – tenminste, niet zoals wij ze kennen. Zij gebruikten theoretische berekeningen, die aantoonden dat ineenstortende objecten stoppen met samentrekken wanneer zij verdwijnen in een zwart gat, waardoor ze zogeheten ‘zwarte sterren’ worden. Ook werden er straalstromen ontdekt, die afkomstig waren van sterren die implodeerden en vervolgens een zwart gat vormden. De betreffende ‘jets’ zijn de snelste stromen van materie die tot nu toe gedetecteerd werden in het universum, welke door de interstellaire ruimte razen met een snelheid die gelijk is aan 99,999 procent van de snelheid van het licht, oftewel iets minder dan 300.000 kilometer per seconde.
De beste observatoria
Er was zowel goed als slecht nieuws dat iets te maken had met observatoria in 2007. De befaamd Hubble Space Telescope moest enkele raken klappen incaseren dit jaar, wanneer zijn Advanced Camera for Surveys (ACS), het meest belangrijke instrument van de ruimtetelescoop, het plotseling begaf. De camera zal, totdat er in december van het volgend jaar een reparatiemissie plaatsvindt, niet in gebruik worden genomen. Tevens overleed één van de gyroscopen van NASA’s ruimtetelescoop, die het observatorium in balans moet houden tijdens zijn waarnemingen. Ook de radiotelescoop Arecibo moest het ongelden toen politici dreigden met met een sluiting wegens een gebrek aan financiering.
Maar er was niet alleen slecht nieuws voor observatoria op aarde en in de ruimte. In oktober werd een nieuw observatorium geopend in de Amerikaanse staat Californië, waarmee men op zoek zal gaan naar andere intelligente beschavingen in het heelal. En in juli begon de Great Canary Telescope, het grootste observatorium dat waarnemingen in visueel licht zal verrichten, met zijn missie: het in kaart brengen van de sterrenhemel.
De donkere kant
Wetenschappers gingen door met het speculeren in 2007 over twee soorten van mysterieus donker spul, die geacht worden het universum te overheersen. Er waren suggesties dat donkere energie – de raadselachtige kracht die ervoor zorgt dat het heelal sneller uitdijt – slechts een illusie was, die veroorzaakt werd door het reizen van licht door een hypotetische ‘Zwitserse kaas’. Bij andere studies werd de aandacht gevestigd op donkere materie, de volgens wetenschappers “onzichtbare substantie, die het opweegt tegen gewone materie en gedetecteerd is door de kracht die het uitoefent op normale materie. Er waren suggesties dat donkere materie waarmee was dan verondersteld werd, wat gebaseerd was op het zogenaamde wrakstuk van botsende sterrenstelsels en de bizarre chemie van sommige sterren in ons melkwegstelsel. Een andere studie suggereerde dat donkere materie in de beginfase van het universum zogeheten ‘donkere sterren’ vormden – enorme wolken van gas die aangedreven werden door de opname van donkere materie in hun binnensten.
Nog meer bizzare ontdekkingen
In 2007 kwamen er veel eigenaardigheden aan het licht. De heldere ster Mira, die bekend is onder sterrenkijkers sinds vele eeuwen, bleek een komeetachtige staart te bezitten, die maarliefst zes lichtjaar lang was en ingrediënten voor het leven leek te bevatten. Een fenomeen dat nog nooit eerder werd gezien.
Kosmologen bonden eveneens de strijd aan met het verklaren van een groot gat in de ruimte, met een diameter van zo’n één miljard lichtjaar, die geen enkele donkere of gewone materie bevat. En wetenschappers braken hun hersens over een mysterieuze radiouitbarsting, die op een afstand van 1,5 miljard lichtjaar van de aarde plaatsvond en mogelijk de laatste kreet was van een verdampend zwart gat.
Ook ontdekten astronomen een vreemde, nieuwe manier voor massieve sterren om te sterven, die gebaseerd is op observaties die werden gedaan aan de supernova SN 2006gy. De sterren kunnen lijden aan een hevige nalating, die gekoppeld kan worden aan de productie van anti-materie in het inwendige van deze objecten. Andere observaties lieten astronomen de meest verafgelegen sterrenstelsels ooit zien.