Jongste planeet ooit ontdekt

Een team van astronomen een babyplaneet ontdekt in een schijf van gas en stof bij de nabijgelegen ster HL Tau in het sterrenbeeld Stier (Taurus) met behulp van radiowaarnemingen en verschillende computersimulaties. Van de embryonische planeet, die gelijk de jongste planeet is die ooit werd gezien, wordt verwacht dat het een gasplaneet wordt zoals Jupiter. Diens moederster heeft een leeftijd van slechts honderdduizend jaar en bevindt zich op een afstand van 520 lichtjaar van onze planeet.

De ster HL Tau wordt omringd door een schijf van gas en stof waarin op dit moment waarschijnlijk zowel gas- als rotsplaneten worden gevormd. Deze wordt daarom ook wel een protoplanetaire schijf genoemd en mede door zijn uitzonderlijk hoge massa en helderheid vormt het een perfecte plek voor het zoeken naar planeten die geboren worden. Observaties lieten zien dat de schijf een gebied bezit waar veel gas en stof te vinden is, wat erop duidt dat er daar een nieuwe planeet gevormd wordt. Het betreft vermoedelijk een protoplaneet die uiteindelijk veertien keer zo zwaar zal worden als Jupiter en zich twee keer zo ver als Neptunus van zijn moederster bevindt.

Het team bekeek de schijf op verschillende golflengten, waardoor het al snel duidelijk zou zijn of er daar wel of geen stukken rots te vinden waren. Dat zou namelijk betekenen dat het materiaal rond HL Tau bezig is om samen te klonteren en planeten te gaan vormen. Met radiotelescopen in het Verenigd Koninkrijk bij de Jodrell Bank in Cheshire heeft men het systeem vervolgens op langere golflengten bestudeerd. Daaruit bleek dat het inderdaad om rots ging en niet om andere bronnen, zoals heet gas. De ster werd later ook door een netwerk van telescopen in de Verenigde Staten onder de loep genomen.

De grote verrassing was dat astronomen in staat waren om zowel de protoplanetaire schijf als de jonge planeet, welke een leeftijd heeft van slechts tweeduizend jaar, in kaart konden brengen. Het embryonische object heeft de naam HL Tau b gekregen en er moesten computersimulaties aan te pas komen om uit te vinden hoe een dergelijke massieve protoplaneet gevormd zou kunnen worden. De animatie laat zien dat de kans groot is dat er een vergelijkbare planeet zal ontstaan bij de ster en het systeem dus geschikt is voor de vorming van dit soort objecten. Maar volgens het team heeft de schijf daar wel enige hulp bij gekregen van XZ Tau, een andere jonge ster in het gebied die HL Tau ongeveer 1600 jaar geleden passeerde. Hierbij werd het planeetvormingsproces waarschijnlijk op gang gebracht.