De aarde is een ideale plek voor leven, maar volgens de Gaiatheorie is dat geen toeval. Deze suggereert dat de aarde en diens natuurlijke cyclussen deel uitmaken van een soort levend organisme. Vanaf het moment dat de eerste levensvormen op onze planeet verschenen heeft deze namelijk hard gewerkt om een comfortabele plek te zijn voor het leven. De omstreden theorie krijgt steeds meer aanhang vanuit de wetenschappelijke wereld en kan het antwoord vormen op vele vragen.
De theorie werd in de jaren zestig ontwikkeld door wetenschapper James Lovelock. Op dat moment werkte hij voor de ruimtevaartorganisatie NASA, waarvoor hij onderzocht welke methode het meest geschikt zou zijn voor het vinden van leven op onze buurplaneet Mars. De theorie kan volgens Lovelock verklaren waren de atmosfeer van onze planeet veel waterstof en zuurstof bevat en niet voor het grootste deel bestaat uit koolstofdioxide. Ook zou men hierdoor weten waarom de oceanen op aarde precies genoeg zout bevatten om leven te herbergen. Met andere woorden: aanhangers van de theorie denken dat onze planeet zich voortdurend aanpast op alle organismen.
Net na het ontstaan van de aarde bestond de atmosfeer voornamelijk uit koolstofdioxide – een stof die uitgestoten wordt bij vulkaanuitbarstingen. Het was niet het geval dat er een hierin een verandering optrad totdat er de eerste levensvormen ontstonden. Bacterieën begonnen met het produceren van waterstof en fotosynthetische planten produceerden zuurstof. Vanaf dat moment, oftewel sinds 2,5 miljard jaar, bevat de atmosfeer van de aarde precies genoeg waterstof en zuurstof voor het leven. De waterstof zorgt ervoor dat alles stabiel blijft, waardoor het zuurstofgehalte niet te ver kan stijgen en alles op het oppervlak ineens vlam zou vatten. Hierdoor krijgen organismen de mogelijkheid om voort te blijven leven op onze planeet.
Met behulp van de theorie kan men ook verklaren waarom de oceanen in balans zijn. Rivieren zorgen voor de ontbinding van zout van stenen dat vervolgens de oceanen in wordt geloodst. Opmerkelijk genoeg is het zoutgehalte al lange tijd hetzelfde gebleven: ongeveer 3,4 procent. Het lijkt erop dat er voortdurend zout verdwijnt door de bodem van de oceanen, terwijl er vanaf het aardoppervlak steeds nieuw zout wordt aangevoerd. Dit proces zorgt ervoor dat de oceanen in balans blijven en dat maakt het overgrote deel van het water op onze planeet geschikt is voor het herbergen van leven.
De hierboven beschreven processen kunnen eigenlijk geen toevalligheden zijn. De Gaiatheorie suggereert dan ook dat de natuurlijke cyclussen op onze planeet met elkaar samenwerken om de aarde leefbaar te maken. Hetzelfde gebeurt in ons lichaam. Lovelock zegt dat de mensen nu ervoor gezorgd hebben dat de grens is bereikt. Volgens hem komt dat door de uitstoot van koolstofdioxide, het kappen van regenwouden en het laten uitsterven van vele diersoorten. De voormalig wetenschapper denkt dat de mensheid zich op zal moeten maken voor een warme wereld, waarin alleen de poolgebieden geschikt zijn voor de grotere schepsels op aarde.