Onderzoekers hebben met behulp van de ruimtetelescoop Fermi het licht van de krachtigste explosie van gammastraling die tot op de dag van vandaag werd geobserveerd op weten te vangen. Bij de flits, waar men afgelopen herfst op stuitte in het sterrenbeeld Carina, kwam negenduizend keer zoveel energie vrij als bij supernovae het geval is. GRB 080916C, zoals de buitengewone ontploffing wordt genoemd, voltrok even na middernacht in Nederland en werd in beeld gebracht door twee wetenschappelijke instrumenten van het ruimtevaartuig: de Large Area Telescope en de Gamma-ray Burst Monitor. Later bleek dat de uitstoot van de explosie drieduizend tot vijf miljard keer zoveel energie bevatte als het zichtbare licht.
Het ineenstorten van zeer massieve sterren kan hevige explosies teweegbrengen, welke gepaard gaan met de uitstoot van een grote hoeveelheid gammastraling. De meeste gammaflitsen stralen fotonen met energieën tussen tien keV (kilo-electron-Volt) en één meV (mega-electron-Volt) uit. Fotonen die meer energie bevatten zijn nog maar zelden gezien, hoewel de afstanden tot hun bronnen in alle gevallen niet bekend waren. Het team van onderzoekers dat de resultaten die werden verkregen na de verschijning van gammaflits 080916C hebben geanalyseerd, zijn tot de conclusie gekomen dat de fotonen die vrijkwamen bij deze uitbarsting acht keV tot dertien geV (giga-electron-Volt) aan energie bevatten. Daarmee is de explosie, die op een afstand van liefst 12,2 miljard lichtjaar van de aarde plaatsvond, de krachtigste waar men tot nu toe op is gestuit.
Astronomen veronderstellen dat gammaflitsen ontstaan als massieve sterren het laatste deel van hun nucleaire brandstof verbruikt hebben. Wanneer de kern van zo’n ster ineenstort tot een zwart gat, worden stromen van materiaal – die aangedreven worden door een proces dat niet nog volledig wordt begrepen – met de snelheid van het licht uitgestoten. De stromen boren door de ster heen en reizen verder door de interstellaire ruimte, waar ze in aanraking komen met gas dat eerder af werd gescheiden door het object. Deze botsing brengt een heldere gloed teweeg die door ons als een gammaflits wordt geclassificeerd.
Oud nieuws. Is 12,2 miljard jaar geleden al gebeurd.
Ja, dat is inderdaad lang geleden dat deze explosie zich voordeed, maar tegelijk is het fantastisch dat we zolang in het verleden kunnen kijken.
Zijn er in de omgeving van de aarde ook sterren te vinden die ooit een gammaflits kunnen veroorzaken?
Hangt er van af wat je met “omgeving” bedoelt. De ster WR 102ka staat op een afstand van ruim 26.000 l.j. en HD 269810 staat op 170.000 l.j. Beide zijn super massieve sterren met een massa van 150.
Twee wat bekendere sterren zijn ε Carinae en de “Pistol ster”. Beide ook met een massa van 150 en de afstanden zijn resp. 8000 en 25.000 l.j.
In vergelijking met de afstanden van GRB’s is dit zo goed als “in je eigen straat”.
ε Carinae echter vertoond onregelmatige uitbarstingen (ook wel “nep supernova genoemd) die niet vergeleken kunnen worden met deze krachtige GRB’s. Het is dus nog maar de vraag, of alle massieve sterren gamma flitsen zullen veroorzaken.
Vraagje: men neemt nu aan dat het heelal uitdeint met een bepaalde versnelling, is die afstand van 12,2 miljard lichtjaar dan nu nog dezelfde als toen deze explosie gebeurde?
M.a.w. weet men of deze ster op het moment van de explosie naar ons toekwam, zich van ons verwijderde of loopt ze parallel met ons zichtspunt?
@Fakkel
Ik ben er nog steeds niet over uit als het nou echt in het verleden kijken is. De tijd ijlt ons (in ons gezichtspunt) na maar het is geen terug kijken in de tijd. Terug kijken in de tijd is iets wat je al gezien hebt en dan terug gaan naar een gebeurtenis voor de laatste waarneming.
Ik snap ook wel dat er een stukje humor in zit >.<
@Wok:
Nee, want ten eerste is de versnelling niet constant. En ten tweede: de snelheid waarmee het universum uitdijt is niet universeel. M.a.w: twee sterrenstelsels b.v.b. kunnen verschillende snelheden hebben. Dus 12,2 miljard jaar geleden waren de afstanden geheel anders. (zie verder mijn reactie op Fakkel)
@Fakkel:
Als er NU een supernova explosie zou plaats vinden op laten we zeggen 1000 l.j. afstand, dan zouden we daar NU niets van zien, en dus zouden we niet eens weten dat daar ergens een ster stond die een supernova ging worden. De ster zou b.v.b. NU een onbeduidend niet interessant object kunnen zijn.
Vanuit ons gezichtspunt kunnen we er pas op reageren als we het ZIEN, en dat zou dus pas over 1000 jaar zijn. We kijken dan naar een gebeurtenis die kosmologisch gezien 1000 jaar geleden plaats vond. In die zin “kijken” we terug in de tijd. We lopen altijd achter op dat soort dingen, dus kun je zeggen dat wij 1000 jaar in het verleden leven t.o.v. die supernova. Als je de film “Contact” kent dan weet je ook dat het bericht dat in de ruis van het signaal zat verborgen een oude opname was van de tijd uit de tweede wereldoorlog. Dus ook die buitenaardsen zien ons verleden, en niet het NU. We kunnen dus nooit weten “hoe of wat iets is” in ons NU, omdat we er pas veel later (te laat) achter komen dat er iets is gebeurt.
Vervolg:
Dit is eigenlijk net zo iets als het kijken naar een heimachine. Op het moment dat de paal de grond in wordt geslagen ZIEN we dat, maar het geluid ervan HOREN we pas een fractie van een seconde later. Wat we horen is dus al gebeurt.
EDIT: ik zie nu pas dat Fakkel eigenlijk xzaz moest zijn.
Zelfs al zouden sterren in de buurt supernova gaan en gammaflitsen uitstralen dan is de kans nog erg klein dat de aarde door zo’n flits wordt geraakt. De as van de ster moet namelijk precies op de aarde gericht zijn en bij de meeste sterren is dit niet zo.
In dit artikel: http://www.scienceagogo.com/news/20060321001259data_trunc_sys.shtml
kun je lezen dat men in 2006 ontdekte dat GRB’s alleen bleken voor te komen in sterrenstelsels die qua samenstelling (de elementen) sterk afweken van de normale stelsels. “Vervormde” stelsels die “zware” elementen missen (d.w.z alleen H,He en Li hebben) zouden GRB’s voortbrengen, en omdat ons eigen stelsel juist wel die zware elementen bevat zou de kans op een GRB in onze melkweg kleiner zijn dan 0,15%.
Dit zou verklaren waarom GRB’s altijd op zo’n grote afstand staan, en waarom een potentiële kandidaat zoals ε Carinae enkele erupties heeft gehad zonder een GRB te veroorzaken.
De vraag van sulfor is daarmee beantwoord: er is geen kans op.