Gesubsidieerde supercomputer moet gegevens Lofar gaan verwerken

Groningse astronomen hebben een subisidie gekregen van 560.000 euro voor de aanschaf en exploitatie van een supercomputer, gebaseerd op grafische kaarten, die wordt ingezet bij de dataverwerking van de nieuwe radiotelescoop Lofar. Het geld is afkomstig van NWO, de Stichting Nationale Computerfaciliteiten NCF, en de Rijksuniversiteit Groningen. Met behulp van de nieuwe technologie, gebaseerd op Graphics Processing Units (GPU’s) die oorspronkelijk zijn ontwikkeld voor de spelcomputerindustrie, kan één van de krachtigste supercomputers ter wereld worden ontwikkeld met een rekenkracht van 100+ Tflops (1014 operaties per seconde). De kosten bedragen slechts een fractie van die van een traditionele supercomputer met vergelijkbare rekenkracht.

De computer wordt ingezet bij de dataverwerking van het Lofar-EoR project, dat geleid wordt door astronomen van het Kapteyn Instituut van de Rijkuniversiteit Groningen, onder wie Leon Koopmans, en ASTRON in Dwingeloo. Het doel van dit project is de detectie van neutraal waterstofgas in de eerste miljard jaar van het heelal, de zogeheten Epoch of Reionization. De waarneming van dit gas geeft inzicht in het ontstaan van de eerste zware sterren, protosterrenstelsels en quasars en in de manier waarop deze zich verder hebben ontwikkeld tot de structuren die we nu, zo’n 13 miljard jaar later, waarnemen. De golflengte van deze straling is door de uitdijing van het heelal verschoven naar 1,5 tot 2,5 meter, precies het golflengtegebied waarin Lofar zijn grootste gevoeligheid heeft.

Lofar is in aanbouw in Noordoost-Nederland, Duitsland en andere delen van Europa. Eind 2010 starten de reguliere waarnemingen met deze radiotelescoop.