Browse Tag: Radiotelescoop

Eigenaardig nieuw object gezien in sterrenstelsel M82

op 14 april 2010 / 5 reacties

In een relatief nabijgelegen sterrenstelsel is een team van onderzoekers van de Universiteit van Manchester gestuit op een eigenaardig nieuw object. Het object, wiens radiogolven zeer plotseling opgemerkt werden en dat niet lijkt te gaan verdwijnen, is hoogstwaarschijnlijk nog niet eerder gezien in ons eigen melkwegstelsel. Het stelsel in kwestie, genaamd M82, is tien miljoen lichtjaar van ons verwijderd en is biedt plaats aan een stervorminggebied waar in een betrekkelijk hoog tempo nieuwe sterren worden geboren. Een groot deel hiervan sterft in een vrij kort tijdsbestek al een explosieve dood, waardoor er gemiddeld om de twintig tot dertig jaar een supernova ontstaat in het stelsel.

Het was echter al vrij snel een uitgesproken zaak dat het pas ontdekte object geen supernova betrof. Metingen die uit werden gevoerd met een Brits netwerk van radiotelescopen, dat MERLIN wordt genoemd, lieten zien dat diens positie in de eerste vijftig dagen waarin het object geobserveerd werd veranderde. Dit kwam overeen met een schijnbare superluminale beweging van meer dan vier keer de snelheid van het licht. Dergelijke schijnbare snelheden worden niet in de overblijfselen van supernovae gezien en worden normaliter alleen in verband gebracht met straalstromen die afkomstig zijn van accretieschijven rondom massieve zwarte gaten.

Het is goed mogelijk dat de vondst de eerste radiodetectie van een extragalactische ‘micro-quasar’ is. Voorbeelden van dergelijke systemen zijn onze eigen Melkweg aanwezig in de vorm van röntgendubbelsterren met straalstromen die uit worden gestoten vanuit een accretieschijf. Deze schijf bevindt zich rondom een ineengestorte ster die van ‘brandstof’ wordt voorzien met materiaal dat afkomstig is van een nabije metgezelster. In feite bestaat zo’n systeem uit een zwart gat en een ster die elkaar omcirkelen.

Het pas ontdekte object zou, mits het inderdaad een micro-quasar blijkt te zijn, helderder zijn dan al diens galactische soortgenoten die tot op de dag van vandaag zijn ontdekt, het maanden langer uit hebben gehouden dan welk soortgelijk object dan ook en bevindt zich bovendien op een positie in M82 waarop tot op heden geen variabele bron van röntgenstraling is gevonden. Verdere observaties zullen duidelijkheid moeten scheppen over waar de onderzoekers precies op zijn gestuit.

Gigantische magnetische lus gezien in dubbelstersysteem

op 16 januari 2010 / Geen reacties

In het bekende dubbelstersysteem Algol is een enorme magnetische lus die zich vanaf één van de sterren die het object bevat uitstrekt te vinden, zo blijkt uit observaties die uit zijn gevoerd met een internationaal netwerk van radiotelescopen. Het tweetal bevindt zich op 93 lichtjaar van onze planeet en bestaat uit een ster die ruim drie keer zo massief is als de zon en een minder massieve metgezel, welke zich op ‘slechts’ iets meer dan negen miljoen kilometer van de hoofdster bevindt. De pas ontdekte lus is afkomstig van de polen van de ster met de kleinste hoeveelheid massa en strekt zich uit in de richting van de meest massieve ster van de twee. →

Student stuit op mysterieus pulsar-achtig object

op 23 september 2009 / 15 reacties

Lucas Bolyard van een Hogeschool in de Amerikaanse staat West-Virginia heeft tijdens het doorspitten van gegevens die verzameld zijn tijdens observaties van de Green Bank Telescope, de grootste telescoop in de Verenigde Staten, een bijzondere ontdekking gedaan. De student stuitte in maart van dit jaar op een vreemde soort neutronenster die ook wel een ‘rotating radio transient’ wordt genoemd. Verondersteld wordt dat dergelijke objecten veel overeenkomsten vertonen met pulsars, extreem dichte neutronensterren, welke het overblijfsel zijn van massieve sterren die explodeerden als supernovae. →

Gewenste radiotelescoop op de maan ‘komt er’

op 25 april 2009 / 5 reacties

Heino Falcke, hoogleraar Astrodeeltjesfysica en radioastronomie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, is ervan overtuigd. Zijn gewenste telescoop op de maan komt er. Deze maand heeft NASA een maaninstituut opgericht om onderzoek vanaf de maan voor te bereiden. En Falcke is erbij betrokken, als enige Europeaan. LUNAR is de naam. Het staat voor Lunar University Node for Astrophysics Research. Dit initiatief van NASA wordt ingevuld door een consortium van toponderzoeksinstituten – waaronder MIT en de Universiteit van Colorado – en ruimtevaartbedrijven.

LUNAR wil de maan gebruiken als platform voor onderzoek naar de zon, voor zwaartekrachtmetingen en voor onderzoek naar de oorsprong van het universum. Falcke wil niet de maan zelf onderzoeken, maar er naar toe om er een radiotelescoop te bouwen. Op de maan is het namelijk veel stiller dan op aarde, waar radioprogramma’s en auto’s de radiosignalen uit de kosmos voor een deel overstemmen. Bovendien filtert de atmosfeer de langste radiogolven uit het signaal. En Falcke wil juist luisteren naar het vertraagde ruisen van de oudste ‘geluiden’ uit het heelal, naar de fragmenten van de eerste periode na de bigbang, de oertijd in het heelal toen er nog geen materie was gevormd.

Aan de stille kant van de maan welteverstaan: de kant die wij nooit zien. Die kant ligt namelijk in de radioschaduw van de aarde. Dit brengt meteen wel een extra probleem met zich mee: de communicatie met de aarde. Of het nu robots of mensen zijn die daar het observatorium bouwen: contact met thuisbasis aarde is cruciaal. Daarom moet er eerst een communicatiesatelliet rond de maan gelanceerd worden.

Problemen genoeg dus nog, en voor het zover is zijn we wel minimaal tien jaar en enige kleine experimenten verder, maar Falcke is optimistisch. “De tijd voor maanexploratie is gunstig. NASA en ESA denken serieus na over een bemand station op de maan. Het doel van die onderneming is niet zozeer fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, maar verkenning van wat er allemaal bij komt kijken om buiten de aarde te leven,” aldus de hoogleraar.